ఇంతింతై... అవధానమంతై

చెప్పు, చేట, పేడ, గాడిద...ఈ నాలుగు పదాలతో శ్రీకృష్ణదేవరాయలు అల్లసానికి చేసిన సత్కారాన్ని వర్ణించండి? పోనీ...సచిన్, ద్రవిడ్, గంగూలీ, గంభీర్‌లు ఉండేలా మహాభారత పద్యాన్ని చెప్పగలరా? ఏంటండీ అలా కళ్లెర్ర చేస్తున్నారు?

'మరి..ఈ వేళాకోళాలేంటి? చెప్పేమిటి, చేటేమిటి? వాటితో పెద్దనామాత్యునికి సత్కారమేమిటి? పైగా సచిన్, ద్రవిడ్, గంగూలీ, గంభీర్లతో మహాభారతమా? మా భాషా పరిజ్ఞానానికి పరీక్షా?' అంటున్నారా? అయ్యో..అపార్థం చేసుకున్నారు. ఈ పదాలనే నాగశాంతి స్వరూప, అపర్ణలకు ఇస్తే చిటికెలో చక్కటి పద్యాలు చెప్పేస్తారు ఆశువుగా. అష్టావధానంలో. ఎక్కడ అంటారా? ఆ వివరాలు చెప్పడానికే ఈ కథనం.

పరిచయం: అపర్ణ, పుల్లాభట్ల నాగశాంతి స్వరూప ఇద్దరూ రాజమండ్రిలోని ఆంధ్రయువతీ సంస్కృతకళాశాలలో భాషా ప్రవీణ కోర్సు అభ్యసించారు. వారిలో స్వరూప కంటే అపర్ణ సీనియర్. ఇద్దరూ తెలుగు పండిట్ కోర్సు మూడో సంవత్సరంలో ఉన్నప్పటి నుంచే అష్టావధానం చేయడం మొదలుపెట్టారు. ప్రస్తుతం స్వరూప తిరుపతిలో ఎమ్ఏ చదువుతోంది. ఈ మధ్యే అపర్ణ గృహిణిగా మారింది.

సరదాగా మొదలుపెట్టాం- నాగశాంతి స్వరూప
నేను తొమ్మిదో తరగతిలో ఉన్నప్పుడు తెలుగులో అష్టావధానం అనే పాఠముండేది మాకు. మాస్టారు ఆ పాఠాన్ని వివరించి చెప్పాక 'అమ్మో ఎంత కష్టం' అనిపించింది. అయినా కుతూహలం కలిగింది. అట్లా మొదలైన ఇష్టం, జిజ్ఞాసకు మా మాస్టారు ధూళిపాళ మహదేవమణిగారు ఓ రూపాన్నిచ్చారు. నిజానికి మాదేమీ పాండిత్య నేపథ్యం ఉన్న కుటుంబం కాదు. నాన్న సుబ్రహ్మణ్య శర్మ పౌరోహిత్యం చేస్తుంటారు. అమ్మ లక్ష్మీనరసింహాంబ గృహిణి.

ఎవరికీ కనీసం ఈ ప్రక్రియ మీద అవగాహన లేదు. భాషా ప్రవీణ రెండో సంవత్సరం చదువుతున్నప్పుడే మహదేవమణిగారు రకరకాల సందర్భాలు..అంశాలు ఇస్తూ ఆశువుగా పద్యాలు రాయమనేవారు. అలా పద్యాలు రాయడం చాలా ఇష్టంగా..సరదాగా ఉండేది నాకు. నా ఉత్సాహం చూసే లక్ష్మీకామేశ్వరి అనే అమ్మాయితో పాటు నన్నూ ఎంపికచేశారు అష్టావధానం నేర్పడానికి. మా కన్నా ముందు బ్యాచ్‌లో అపర్ణ, ఉదయచంద్రికలు ఎంపికయ్యారు. ఆ కళాశాలలోనే కాదు రాష్ట్రంలో అష్టావధానం చేస్తున్న మహిళలం కూడా మేం నలుగురమే.

పదకొండు అవధానాలయ్యాయి...
రాజమండ్రిలో ఉన్నప్పుడు గణపతి నవరాత్రులలో మా కళాశాలే వేదికగా, ఉపాధ్యాయులే పృచ్ఛకులు(సమస్యలిచ్చేవాళ్లు)గా మహదేవమణిగారి ఆధ్వర్యంలో మా మొదటి అష్టావధానం జరిగింది. అప్పటి నుంచి ఇప్పటిదాకా లక్ష్మీకామేశ్వరి, అపర్ణలతో కలిసి పదకొండు అష్టావధానాలు చేశాను. నిషిద్ధాక్షరి, దత్తపదులు, అప్రస్తుత ప్రసంగం ఇలా ఏ అంశమైనా బెరుకు, తత్తరపాటు లేకుండా పూర్తిచేయగలను.

ఇప్పటిదాకా నేను చేసిన అవధానాల్లో నాకు బాగా నచ్చినవి, పేరు తెచ్చినవి రెండు. ఒకటి కిందటేడు కావలిలో చేసిన అవధానం. ఇందులో పృచ్ఛకులంతా మహిళలే. తర్వాతది హైదరాబాదులో...త్యాగరాయ భాషోత్సవాల్లో నేను, కామేశ్వరి కలిసి చేసిన అష్టావధానం. ఆ రోజు మమ్మల్ని సినారె అభినందించారు కూడా. అందులో ఓ పృచ్ఛకుడు 'రాముని మానసంబు కడు రంజిల్లు అప్సర గాంచినంతన్' అనే సమస్యనిచ్చారు పూరించమని. రాముడేంటి? పరకాంతను చూసి ఆనందపడ్డమేంటి అనిపించింది. ఎలా పూరించాలి? అని ఆలోచించి..

కోమలి ఓరచూపులును కుల్కులు లాస్యవినోదహాసముల్
మామన దేవునిన్ కొలుచు సత్యధనంబున చేరబోవు సుత్
రాముడు పంపు మేనకనురాగము నుండెను కౌసుకుండు ఔ
'రా ముని మానసంబు కడు రంజిల్లు అప్సరగాంచినంతన్..' అని పూరించాను.
దీని అర్థం క్లుప్తంగా చెప్పాలంటే సుత్‌రాముడు అంటే ఇంద్రుడు పంపిన మేనక కులుకులు, ఒయ్యారాలు, నాట్యం చూసి విశ్వామిత్రుడి మనసు వశం తప్పింది అని. అర్థమన్నమాట. ఇందులో నాలుగోపాదంలో వాళ్లిచ్చిన పాదం వచ్చింది. రా ముని విడగొట్టడం ద్వారా దాని అర్థం మార్చగలిగాను.

మా నాన్న ప్రోత్సాహం చాలా ఉంది - బి. అపర్ణ
నేను శాంతితోనూ, నా బ్యాచ్‌మెట్ ఉదయచంద్రికతోనే కాక ఒంటరిగా కూడా ముప్పై వరకు అష్టావధానాలు చేశాను. కొత్తలో దత్తపదుల సమస్యను పూరించడమంటే చాలా భయంగా ఉండేది. ఒకసారి మహదేవమణి గారితో కలిసి బెంగుళూరులో చేసిన అష్టావధానంతో దత్తపదులంటే ఉన్న భయం పోయింది. అప్పుడే సచిన్, ద్రవిడ్, గంభీర్, గంగూలీలతో మహాభారత పద్యం పూరించమన్నారు. హతవిధీ...అనుకున్నాను. అది క్షణం సేపే. తేటగీతిలో వెంటనే మొదలెట్టేశాను

ఆ'సచిన్న'ది అయిదు ఊళ్లే అడుగ భీతి
ము'ద్రవిడ'నాడి కౌరవ మోహ మతుల్
అనిని జొచ్చి వే'గంగూలి'రథములౌచు
క్రౌర్య 'గంభీరు'లవ్వారి కర్మమదియే' అని. అరణ్య, అజ్ఞాతవాసములు పూర్తిచేసుకున్న పాండవులు కనీసం ఐదూళ్లన్నా ఇవ్వమని కౌరవులను అడిగారు. వాళ్లు ఇవ్వకపోగా యుద్ధానికి తలపడ్డారు. ఎంత వేగంగా వారు యుద్ధంలోకి దిగారో అంతే వేగంగా కూలిపోయారని ఆ పద్యం అర్థం. ఆ'సచిన్న'ది అంటే ఆశ చిన్నది అని. అందులో సచిన్ వచ్చాడు. భీతి ము'ద్రవిడ'నాడి అనగా..భయమనే భావనే లేకుండా అని. అందులో ద్రవిడు వచ్చాడు. వే'గంగూలి' అంటే వేగంగా నేలకొరిగారు అని. అందులో గంగూలి వచ్చాడు.

చివర క్రౌర్య 'గంభీరు'లవ్వారి అంటే ఏమాత్రం దయాదాక్షిణ్యాలు లేని, క్రూరులు అని. అందులో గంభీర్ ఉన్నాడు. ఈ పూరణతోనే దత్తపదులంటే ఉన్న భయం పోయింది నాకు. ఇలాగే ఒకసారి చెప్పు, చేట, పేడ, గాడిదలతో దేవరాయలచే అల్లసానికి సత్కారం చేయమన్నారు. శివశివా..అనుకోలేదు నేను. ఉత్సాహంగా పూర్తిచేశాను.

ఆఖరికి భర్తా మామలు కూడా...
అష్టావధానం అంటే నాకు చిన్నప్పటి నుంచే అవగాహన ఉంది. ఎందుకంటే నాన్నగారు బి.ఎ.మోహన్ వచన కవిత్వం రాస్తారు. అప్పట్లో ప్రతి గురువారం ఆకాశవాణిలో నా పేరుమీద సమస్యా పూరణం పంపేవారు. నాన్నను ఎరిగున్న వాళ్లంతా 'అమ్మాయి పేరుమీద పంపడం కాదయ్యా...అమ్మాయినీ గొప్ప పండితురాలిగా చెయ్యాలి' అనేవాళ్లు. వాళ్లన్నట్టుగానే నాన్న నా చేత పద్యం రాయించడానికి చాలా కష్టపడేవారు.

నాన్న ఆరాటం, సహజంగానే భాషంటే నాకున్న అభిమానం, కాలేజ్‌లో గురువుగారిచ్చిన ప్రోత్సాహం ఇవన్నీ కూడా నేను అష్టావధానం చేయడానికి ప్రేరణగా నిలిచాయి. పెళ్లయి అత్తింటికి వెళ్లాక భర్త, మామగారి ప్రోత్సాహం కూడా అలాగే ఉంది. ఆలూమగల గిల్లికజ్జాల మీద కూడా పద్యాలు, పాటలు సాగుతుంటాయి మా ఇంట్లో. వీళ్లంతా నా వెనకుండడం నా అదృష్టంగా భావిస్తున్నాను.

ముడియెట్టు నాట్యం

ఇది కేరళీయులందరికీ ఎంతో గర్వకారణమైన రోజు. ప్రతి ఒక్కరూ గుండెలనిండా సంతోషంతో తమ సంస్కృతికి అంతర్జాతీయ గుర్తింపు లభించిన ఆనందాన్ని ఆస్వాదించే రోజు. భద్రకాళికా మాత శత్రుసంహారం జరిపే ఘట్టానికి ఆ ప్రాంత వాసులు ‘ముడియెట్టు’ ఉత్సవంగా జరుపుకుంటారు. ఇది చాలా పురాతనమైన సంస్కృతీయ కళలకు సంబంధించిన ఎంతో ఘనమైన ఆచారం. కేరళలోని మారుమూల పల్లె ప్రాంతవాసులు అత్యంత ఉత్సాహంతో జరుపుకుంటారు ఈ ఉత్సవాన్ని. ముడియెట్టు ఉత్సవానికి ఇటీవలే అంతర్జాతీయ భద్రతా సంస్థలో భాగమైన అంతర్జాతీయ కళాసంస్కృతికి సంబంధించిన ‘యునెస్కో’ గుర్తింపు లభించింది. కేరళలోని తిరుస్సూర్‌ ప్రాంతంలో ఈ ‘ముడియెట్టు’ ఉత్సవాన్ని ప్రజలు భక్తిప్రపత్తులతో జరుపుకోవడం విశేషం. ఈ గుర్తింపు వెనక ‘నాట్యవేది’ సంస్థకు చెందిన కో-ఆర్డినేటర్‌ సి.కె.థామస్‌ కృషి అనిర్వచనీయమైనది.


కేరళ రాష్ట్రానికే గర్వకారణమైన ఈ నృత్యాన్ని ‘యునెస్కో’ దృష్టికి తీసుకెళ్లడమేగాక దానికి సంబంధించిన క్లిప్పింగ్స్‌, జనాభిప్రాయసేకరణ అవన్నీ సమీకరించి అంతర్జాతీయ స్థాయికి కృషిచేశారు థామస్‌. ఇందుకు సంబంధించిన డాక్యుమెంట్లను సమర్పించడంలో...థామస్‌ ఖర్చుకు వెనకాడక మధ్య ట్రావెన్కూర్‌లోని అన్ని భద్రకాళి గుళ్లలో ఈ‘ముడియెట్టు’ ఉత్సవానికి సంబంధించిన రికార్టులను, వాటి మూల చరిత్రను సంపాదించగలిగారు. ఈ ప్రయత్నంలో ఇదే సబ్జెక్టుపై పరిశోధనలు జరుపుతున్న సీనియర్‌ రీసెర్చ్‌ ఫెలో మీనాపౌల్‌ సహకారం తీసుకున్నారు. తమ ‘నాట్యవేది’ సంస్థ తరపున దాదాపు ఒక కోటి రూపాయల మేరకు ఖర్చుపెట్టి ఓ 5 సంవత్సరాలపాటు పరిశోధనలు సాగించారు. థామస్‌ ‘నాట్యవేది’ కో-ఆర్డినేటర్‌గానేగాక త్రిస్సూర్‌ దూరదర్శన్‌ కేంద్రానికి డైరెక్టర్‌గా కూడా చేస్తున్నారు. దీనితో ఆయనకు పరిశోధన విషయంలో ఏ మాత్రం ఆటంకాలు ఎదురుకాలేదు.

శాక్సోఫోన్ సిస్టర్స్

వీణ వాయించే సిస్టర్స్ గురించి మనకి తెలుసు. కాని శాక్సోఫోన్‌పై రాగాలు పలికించే సిస్టర్స్ గురించి తెలుసా మీకు? 'అచ్చమైన పాశ్చాత్య పరికరం అది. దాన్ని సరిగ్గా పట్టుకోవడమే రాదు మన అమ్మాయిలకి' అని అనుకుంటున్నారా! అబ్బాయిల సంగీత పరికరంగా ముద్ర పడిన శాక్సోఫోన్‌ని అలవోకగా వాయించేస్తున్నారు ఈ ఇద్దరు అక్కాచెల్లెళ్లు. వీళ్లు విదేశీయులు కాదు మన భారతీయులే. కర్ణాటక రాష్ట్రానికి చెందిన లావణ్య, సుబ్బలక్ష్మి 'శాక్సోఫోన్ సిస్టర్స్'గా సంగీత ప్రపంచంలో స్థానం సంపాదించుకున్నారు.

పదిహేనేళ్ల వయసులోనే లావణ్య దృష్టి శాక్సోఫోన్‌పై పడింది. 'నువ్వు నేర్చుకోవాలంటే మన సంప్రదాయ సంగీత పరికరాలు ఎన్ని లేవు? ఎక్కడో ఆ విదేశీ వాయిద్యం ఎందుకు' అని చాలామంది ఆ ప్రయత్నానికి అడ్డుపడ్డారు. 'నేను చూపించే ఆసక్తి పాశ్చాత్య సంగీతంపై కాదు పరికరంపైన. దాంతో మన సంప్రదాయ సంగీతం పలికిస్తే చాలా బాగుంటుంది' అని ఆమె తన ఆశయాన్ని ఒక్క మాటలో చెప్పింది. బిడ్డ మాట కాదనలేక తండ్రి తన స్నేహితుడైన శాక్సోఫోన్ దిగ్గజం కద్రి గోపాల్‌నాథ్ దగ్గర శిక్షణ ఇప్పించారు.

కుటుంబానికి పేరైతే ఉంది కాని ఆర్థికంగా ఉన్నవారేం కాదు. అయినా ఎంతో కష్టపడి శాక్సోఫోన్ నేర్చుకుంటున్న అక్క శ్రద్ధని ఆదర్శంగా తీసుకుంది చెల్లెలు సుబ్బలక్ష్మి. ఇద్దరూ కలిసి నేర్చుకున్నారు. కలిసి శాక్సోఫోన్‌తో మన దేశ సంప్రదాయ రాగాల్ని పలికించారు. చిన్న చిన్న కచేరీలతో మొదలైంది వీరి సంగీత ప్రయాణం. ఆ నోటా ఈ నోటా వీరి గురించి నలుగురికీ తెలిసింది.

కలర్స్ టీవీ చానెల్ వారు నిర్వహించిన 'ఇండియా హాజ్ గాట్ టాలెంట్' కార్యక్రమంలో పాల్గొనడంతో వారి ప్రతిభ దేశవ్యాప్తంగా అందరికీ తెలిసింది. అప్పటి నుంచే దేశవ్యాప్తంగా వారికి ఆహ్వానాలు అందాయి. విదేశాల్లో వీరిచ్చే కచేరీలకు బోలెడంత డిమాండ్ పెరిగింది. తమ దేశ సంగీత పరికరంతో భారతీయ రాగాలు పలకిస్తున్న ఈ సిస్టర్స్‌ని వారు చక్కగా ఆదరిస్తున్నారు. దేశ, విదేశాల్లో ఈ శాక్సోఫోన్ సిస్టర్స్ ఇప్పటివరకూ 600 కచేరీలు ఇచ్చారు.